Bir sezonu daha bitirdik.
1985 yılından beri her Mart ayında evlerden çıkılıp dükkanların kapısı açılır, tadilatlar başlar, ay boyunca devam eder. Nisan’da yağmur mevsimi sonrası boyamaya geçilir. Konaklama işletmelerinde, butik ve dükkanlarda duvara badana boya, demir doğrama için antipas üstü yağlı boya, çekekteki teknelerde son kat vernik ve taban zehiri atılır. Tüm Kaş’ta hummalı bir çalışma olur. Nisan sonu tam tekmil esnaf işletmesinin başında sezona girer coşkuyla, bin umutla. Bu sene de öyle başladı; Dünya’nın başına gelen Covid felaketi ile yaşanan göç, dönemin kaymakamının işletmeleri bir süre kapatmasına rağmen sektörün kimi segmentlerinde bir talih kuşu olarak yaşandı. Pandemi dönemi iki yıl süren kış turizmi fazla sayıda konutun turizme tahsis edilmesine neden oldu. Geçen yıla kadar Kaş’a gelen ziyaretçi sayısı katlandı, bu durum kentsel kaosu da beraberinde getirdi.
Geçen yıl bir sene önceye göre ilk düşüş yaşandı. Bu yıl ise (2024 sezonu), bayram tatilinin Nisan ayına gelmesi nedeniyle çok işletme tam kadro açıldıysa da umduğunu bulamadı. Mayıs Ayı kisektörel anlamda Kaş’ın Mayıslarıyıdır ve yine iyiydi, umut verdi. Ancak kur baskısı nedeniyle euro’daki anormal değer nedeniyle ilk gelen turistler tarafından, “Türkiye pahalı” paylaşımları başladı. Derken Haziran ilk yarı boş, …” okullar kapansın gelirler”, kapandı, boş. Temmuz ilk yarı boş, … “15’i gelsin yabancılar gelir“, gelmedi. Ağustos’ta Allah'tan gurbetçiler geldi de Kaş’a hiç bir vergi vermeyen ve yük boşaltma kamyonlarıyla merkezde trafiği felç eden zincir marketler iki yıl önceki Rus yoğunluğunu arasalar da cirolarında yine rekordan rekora koştu. Her zamanki gibi makarna ve tavuk reyonları öğle saatinde boşalır oldu. Trafik felç, park yeri yok, meydan izdiham… Ancak tüm bu izdihamı yaratan yerli-yabancı misafirler değil de kentte evi olan yazlıkçı minvalinde insanlarla doluydu her yer. Bir akşam uğrayıp “işler nasıl “ diye sorduğum bir arkadaşım Netflix dizilerindeki cansız bedenlere benzetmişti. Kaldıkları konutlarda yiyip içtikten sonra elde bir top dondurmayla boş restoranının önünden geçen binlerce insanı… ki o arkadaşımın restoranında on iki kişi çalışıyordu. Kendi ailesi hariç. Haksız mıydı??
Kaş esnafının eski hesabı yüz gün üzerinedir, yüz gün iş yapan bir işletme için varoluş çizgisi geçilmiştir. Maalesef bu tip parmak hesabı eskilerde kaldı. Son iki yılda ama özellikle bu yıl, ham maliyetler üç, personel maliyeleri en az iki katına çıktı. Boş geçen ayları geçmiş yıllarda tolere edebilen işletmeler özellikle personel maliyetleri nedeniyle edemez oldu. Al-sat ile çalışan dükkanlar, restoranlar, barlar ve konaklama tesisleri maliyetlerdeki bu artışı satış rakamlarına yansıtamadı. Zira bilinmeyen bir el tarafından Türkiye’de sahil bölgelerinde sizi kazıklıyorlar kampanyası başlatıldı. Ve çok başarılı oldu. Özellikle Bodrum’da zaten fiyatları bilinen bir restorana gidilip fahiş lahmacun fiyatına verip veriştirildi. “Lahmacun önemliydi, lahmacun halktı ve sahil bölgelerinde esnaf adeta halk düşmanıydı, Yaşasın Yunanistan’dı.“ Yapılan tüm haberler ve gelen tepkilere Alanya’dan Çanakkale’ye kıyı şeridi ilçe beldelere ait tüm sivil örgütlerden basın açıklaması yoluyla tepki geldi. Bilin bakalım nereden ses yok??. KAŞ 90’lı yıllarda kurulmuş, zamanında Kaş’ın ülke ve Dünya tanıtımı için büyük işler başarmış beş yüz üstü üyeli Kaş Turizm Tanıtma Derneği’nden tek kelime tepki çıkmadı. Ve aslında neredeyse son on yıldır bu derneği gören eden de olmadı. En müdahil olması gereken oda, Kaş Esnaf Odası'da her zamanki gibi etliye sütlüye dokunmadı. Görünen oydu ki Kaş’ta herkes olan bitenden mutluydu. Tam bu arada en güzel yorum Marmaris Otelciler Birliğinden geldi. “Yunanistan’dan 400 TL. diye paylaştığınız şişenin bize maaliyeti 600 TL”. Bu cümle aslında tüm durumun net özetiydi. Kaş’a gelmiş, suyunu içmiş çok kişi dünyanın en güzel ilçelerinden biri olduğunu bilir. Kimi sadece Kaş’ı bildiği için, kimi çok sevdiği için, kimi gezip gördüğü için bilir. 2023 yılında Dünya’nın en çok ziyaret edilen 6. ili Antalya, 2024 yılında yine listenin ilk 10’u arasına girdi, ağırladığı ziyaretçi sayısı on dört milyonun üzerinde. Dalaman girişini ( ki Kaş ana girişi sayılır) henüz hesaba bile katmadan böyle bir ilin yıldız ilçesi olan Kaş’ta turizm esnafı ekonomik sıkıntılar çekiyor, kredi kovalıyor ise bu işte bir yanlışlık var diye düşünüyor insan; ya rakamlar Türkiye’ye yanlış geliyor ya da Kaş’ta turizm ve ticareti yanlış yapılıyor. Ayrıca 2024 sezonunda bir önceki yıla göre işletme cirolarının 2 kat artıp kârın döviz baskısına rağmen 3 kat düşmesi de ticaretin aritmetiği ile açıklanamıyor. Ne Yapmalı? Daha fazla geç olmadan 90’lı yılların ruhuyla Kaş’ı doğru tanıtmanın yolları aranmalı, vizyon tanımı yapılmalıdır. Ancak bu vizyona göre yapılandırılacak tüm projeler için “doğru” bir veri girişi gerekir. “DOĞRU” denilen yerde de “doğruluk” vardır, yani YÜZLEŞME 2015 yılında Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan 1/25000‘lik imar planı sit alanlarına da imara izin veriyordu. Kaş merkez bölgesinin ihtiyacı olan bu planda sadece sit bölgesine itiraz etmek varken tüm plan dönem başkanının öncülüğünde Kaş Turizm ve Tanıtma Derneği ile bir kısım yurttaşın açtığı dava neticesinde iptal edildi. Kazanılan davada iptal gerekçelerinden biri şu şekildeydi “kent master planına göre 10 yıl içinde Kaş (merkez) nüfusu’nun 38.000 olacağı öngörüsü gerçekleri yansıtmamaktadır.” Zira 2015 yılında kent merkez (Andifli) nüfusu 7000, yatak sayısı ise 5600 idi, yani yüksek sezonda nüfus ihtimali en fazla 12.600 tahmin ediliyordu. O yıllara kadar ilçemizde düzenli olarak yatak sayısı üzerine istatistikler tutuluyordu. Son 2-3 yıl yüksek sezonda Kaş merkez nüfusu kaça çıkıyor sizce ?40.000, 60.000 ?. Kim biliyor ?. Ve tabii sistem çöküyor, trafik felç, otopark yetersiz, çöp arabası çöplere yetişemiyor. Su kesintisi, internet kopmaları.. En fenası ise arıtımhane tesisinin arıtma gücünün muhtemelen bu yoğunluğa göre yapılmamış olması nedeniyle “TurkishRiviera” olarak geçen kıyılarda beliren köpükler, özellikle o bölgede sualtı faunasının şehir kıyılarında görülen evsel atıkla beslenen deniz marulları ve kefal balıklarından oluşması, durumun vahametini anlatan ilk görünür emareleri. 38 bin nüfusun gerçekleri yansıtmadığı gerekçesiyle ortada imar planı yok, master plan yok. Dolayısıyla reel bir bütçe yok, bütçelendirme yok. Var olan sistem 12 600 yüksek sezon nüfusuna dayandırılıyor.
2013 ve 2024 yılı KAŞ İLÇESİ YATAK KAPASİTESİ:
Bakanlık Belgeli Tesisler, Tesis Sayısı, Yatak Sayısı Mahalli İdare Belgeli Tesisler TOPLAM Tesis Sayısı, Yatak Sayısı, Tesis Sayısı, Yatak Sayısı,
2013* 16 1352 193 7591 209 8943
2024** 49 266 315 ***13475
2014 yılı Turizm Müdürlüğü çalışması * Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı (TGA) verileri*** 2013 yılının işletme sayısı/yatak sayısı oranına göre hesaplanmıştır. Bu rakamlar Kekova Sıçak’tan Patara Gelemiş’e, Yeşilbarak’tan Çukurbağ Yarımadası’na kadar Kaş ilçesinin tümünü kapsıyor. Toplam 13 475 yatak diyor bunun pratikte en az 2 katı sadece Kaş (Andifli, Çukurbağ, Gökseki) ’ta varken. Kaş için en dramatik durum hiç kimsenin doğru veri toplama üzerine bir uğraşı yok. 2013 yılı rakamlarına bakmaya devam edelim; “Bölgemize 2013 yılında 130.000 yerli ve 225.000 yabancı olmak üzere toplam 355.000 turist geldiği tahmin edilmektedir” demiş Turizm Müdürlüğü o yıl yaptığı çalışmada. Toplam 355.000 ziyaretçi, yabancı ziyaretçi oranı %50’nin üzerinde. Ülkelere göre dağılımı bile var. Bakın ne kadar güzel çalışmalar olmuş. Şu anda benzer çalışmayı yapan bir kurum var mı Kaş’ta ?. Varsa hangi verilerle yapılıyor?. Kayıt dışı işletmeleri görmezden gelerek hiçbir yere varamayız dostlar. Bu işletmelerin sisteme sokulması bir çıkmaza girmişse de mesele yok saymakla çözülmez. Bilinsin ki bu şekilde, o (y) veya bu nedenle görmezden gelerek Kaş üzerine sağlıklı hiçbir proje geliştiremeyiz.
HİÇBİR ŞEY İÇİN GEÇ DEĞİL
Kaş, çocuklarına maddi ve manevi iyi bir gelecek bırakmak istiyorsa kısa vadeli hesapları bırakıp dünya turizminin premier liginde yer almayı hedef olarak önüne koymalıdır. Kim gelirse gelsin yeter ki gelsin değil de hedef kitle, her segmentin kendi içinde değerlendirilmeli ve planlanmalıdır. Doğa sporları turizmi, villa turizmi, yayla turizmi, backpacker (sırt çantalı) turizm, muhafazakar turizm vs segmentlerinin her biri ayrı bir strateji ve yol haritası ile değerlendirilmelidir. Metropollerden gelen girişimciler Kaş’ta işletme açmayı bir final olarak görmeyip aidiyet oluşturarak yeni bir kariyer planı yapmalıdır. Doğru bir yol haritasıve yerel yönetimin STÖ ile iş birliği içinde rasyonel proje ve örgütlü çalışması ile Kaş hak ettiği yeri bulur, bulacaktır. Dünya’nın Kaş’ı görüp tanıyacağı, gelenlerin mutlu ayrılacağı, evvelce küsenlerin döneceği gün tekrar hep beraber yazılmalıdır.
Daha mutlu bitireceğimiz sezonları görmek dileği ile tüm Kaşlılara sevgi ve saygıyla…
Can Kahvecioğlu
Kahvecioğlu SC Turizm Ltd Şti. Kaş